Interstitsial sistitning rivojlanish sabablari

Interstitsial sistit yoki og‘riqli pufakcha sindromi Xalqaro kasalliklar tasnifi bo‘yicha rasmiy tashxis sifatida qabul qilingan. U infeksiyaviy tabiatga ega emas va simptomlari jihatidan sistitning tipik turlaridan bir oz farqlanadi.

Aniq sabablari haqida dalillarga asoslangan tibbiyot hozircha aniq xulosa bera olmaydi. Bu kasallik nima sababdan yuzaga kelishi bo‘yicha ko‘plab taxminlar mavjud, shuningdek, ayrim voqealar va hatto oziq-ovqat mahsulotlari ta’sirining tasdiqlangan faktlari ham mavjud.

Interstitsial sistitning taxminiy sabablari quyidagilar bo‘lishi mumkin:

• asab tizimi faoliyatidagi buzilishlar: orqa miya shikastlanishlari, bosh miya zararlanishi;
• umurtqa pastki bo‘limida oraliq churralari;
• jarrohlik operatsiyalari oqibatlari;
• ichak patologiyasi;
• ayrim o‘smalar turlari.

Hozirgi vaqtda ayollarda ba’zi kasalliklarning rivojlanishida psixosomatikaning roli haqida ko‘p gapirilmoqda, ularning sabablari psixologik omillar bilan bog‘liq. Boshqa sistit turlaridan farqli o‘laroq, interstitsial sistit aynan shu omillar ta’sirida paydo bo‘lishi mumkin. Hatto bu holatni “asabiylikdan kelib chiqadigan sistit” deb atay boshlashgan. Xususan, quyidagi emotsional omillar bu kasallikning rivojlanishiga ta’sir qiladi:

• uzoq davom etadigan stress holatlari;
• depressiya va asabiy buzilishlar;
• uyda yoki ish joyida yomon psixologik muhit;
• jinsiy hamkorni qabul qilmaslik;
• yig‘ilib qolgan salbiy emotsiyalar va negativ kechinmalar.

Bundan tashqari, sabablardan biri sifatida bolalik davrida kechgan psixologik travmalar, ayniqsa jismoniy yoki jinsiy zo‘ravonlik natijasidagi jarohatlar ham o‘rganilmoqda. Ayol o‘tmishda yuz bergan voqealarni eslamasligi mumkin, biroq og‘riqli xotiralarni bloklagan miya muayyan holatlarda ularni faollashtiradi. Bu esa jinsiy aloqadan keyin sistitni qo‘zg‘atishi mumkin.

Shuni ta’kidlash lozimki, yuqoridagi sabablar sistitni albatta chaqiradi deb bo‘lmaydi, biroq ular uning yuzaga kelishiga zamin yaratishi mumkin. Depressiv ruhiy holat o‘z-o‘zidan organizmning immun himoyasini pasaytiradi, shuningdek, barcha tizimlar normal faoliyat ko‘rsatishi uchun zarur bo‘lgan gormonlar ishlab chiqarilishini susaytiradi.

Tibbiyot nuqtai nazaridan interstitsial sistitning kelib chiqish sabablari arzimas bo‘lishi mumkin: ayol qisqa vaqtga sovuq toshga o‘tirib oldi, bir bokal vino ichdi, koreys restoranida achchiq taom yedi yoki ishda asabiylashdi. Bular jiddiy emasdek tuyuladi, biroq to‘satdan sistit simptomlari paydo bo‘ladi. Bu og‘riqli pufak sindromidan aziyat chekayotgan ayollar uchun chinakam muammo.

Asabiylikdan kelib chiqadigan sistit simptomlari

Interstitsial sistitni alohida tur sifatida ajratib ko‘rsatish ancha vaqt talab qildi, chunki uning simptomlari odatiy shakliga juda o‘xshab ketadi. Biroq ayrim farqlar mavjud.

Interstitsial sistit quyidagi belgilar bilan namoyon bo‘ladi:
• qorin pastki qismida bosim va noqulaylik hissi;
• qovuq sohasida cho‘ziluvchi og‘riq;
• siydik chiqarishga tez-tez chaqiruv;
• siydik chiqarishning samarasizligi;
• hojatxonaga borgan paytda og‘riq va kuydiruvchi hissiyot.

Ba’zi hollarda asabiylikdan kelib chiqqan sistitda jinsiy a’zolarda qichishish kuzatilishi mumkin.

Interstitsial sistit bilan boshqa turlar orasidagi farq siydik chiqarishga bo‘lgan chaqiruvlar soni bilan aniqlanadi. Bu holatda ayol juda tez-tez hojatxonaga borishga majbur bo‘ladi – ba’zida bu 60 martagacha yetadi.

Kechasi ham bemor bir necha marta uyg‘onib siydik chiqarishga majbur bo‘ladi. Bu esa uyqu sifati va dam olishga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Kunduzi esa ish faoliyati sezilarli darajada pasayadi, chunki ayol doimiy ravishda o‘z tanasiga quloq tutib, hojat chaqiruvini kutadi.

Interstitsial sistit

Interstitsial sistit uzoq davom etishi bilan farqlanadi. Odatda, uning simptomlari 4–6 hafta va undan ham ko‘proq vaqt davomida saqlanadi.

Shu asosda aytish mumkinki, agar bemor kun davomida 8 martadan kam hojatxonaga borsa va kechasi tinch uxlay olsa, unda interstitsial sistit ehtimoldan yiroq bo‘ladi.

Bu kasallik tana haroratining 38 °C dan yuqori ko‘tarilishini chaqirmaydi. Agar harorat oshsa, belda og‘riq, isitma va ko‘ngil aynishi paydo bo‘lsa, bu holatda zudlik bilan shifokorga murojaat qilish zarur. Chunki bu buyrak yallig‘lanishi – pielonefritning boshlanishiga ishora bo‘lishi mumkin.

Siydik pufagi patologiyalarining turlari

Interstitsial sistit rivojlanganida, siydik pufagi asab tugunlari faoliyati buziladi, natijada organ tonusini yo‘qotadi (gipotoniya bo‘ladi) yoki aksincha, giperaktiv bo‘ladi yoki bu holatlar o‘zaro almashadi.

Gipotoniya bo‘lgan siydik pufagida siydik turg‘unligi paydo bo‘lishi mumkin, chunki siydik oqimi buziladi. Bu siydik bilan to‘lishga siydik pufagining javob reaksiyasi sustligi, shuningdek, devor mushaklarining tonusi pasayishi bilan izohlanadi. Bunday holat juda xavfli, chunki siydikni o‘z vaqtida bo‘shata olmaslik yallig‘lanishga olib keladi, shuningdek, yuqorilovchi infeksiya – pielonefrit rivojlanishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Agar siydik pufagi giperfaol bo‘lsa, u doim miyaga to‘lish haqida signal yuboradi va ayol doimo hojatxonaga yugurishga majbur bo‘ladi. Ayni paytda siydik ko‘p emas, chaqiriqlar yolg‘on bo‘ladi. Shuning uchun mushaklar uzluksiz spazm holatida bo‘ladi, bu esa ularning faoliyatiga salbiy ta’sir qiladi.

Agar buzilish aralash turda bo‘lsa, siydik pufagida devor tonusining pastligi tufayli doimiy siydik yig‘ilishi bo‘ladi, lekin ortiqcha to‘lish natijasida siydik chiqarish devor spazmi tufayli ixtiyorsiz ro‘y beradi.

Interstitsial sistit diagnostikasi

Urolog-shifokorlar interstitsial sistitni aniqlash va tashxisda xatolikka yo‘l qo‘ymaslik uchun ko‘p bosqichli diagnostika o‘tkazadilar.

Sistitning birinchi epizodi ko‘pincha o‘tkir shaklda o‘tadi va bakteriyalar sabab bo‘ladi.

Shuning uchun shifokor ayolni ortiqcha stressga duchor qilmaslik uchun ko‘plab tekshiruvlarni
shoshilinch tayinlamaydi. Ehtimol, bu oddiy siydik chiqarish yo‘llari infeksiyasi bo‘lib, uni an’anaviy usulda – antibiotiklar bilan davolash kerak bo‘ladi.

Agar kasallik yana qaytalanadigan bo‘lsa, urolog qo‘shimcha tekshiruv belgilaydi. Jumladan, buyraklar va siydik pufagini UTT bilan tekshirish, umumiy siydik tahlili va qonning klinik tahlilini o‘z ichiga oladi. Agar sistit interstitsial bo‘lsa, tahlillar katta ehtimol bilan “toza” bo‘ladi. UTT yallig‘lanish mavjudligini yoki siydik pufagi shilliq qavatida ba’zi o‘zgarishlarni ko‘rsatishi mumkin.

Agar tahlilda kasallik qo‘zg‘atuvchisi aniqlansa, mikroflora ekilishi o‘tkazilishi kerak bo‘ladi, shunda tor ta’sirli antibiotik buyurish mumkin bo‘ladi. Bu bosqichda tsistoskopiyani o‘tkazish kerakmi yo‘qmi, shifokor hal qiladi. Kasallik uzoq davom etsa va bu uchinchi epizod bo‘lsa, bu protsedura albatta talab qilinadi.

Bundan tashqari, shifokor bu turdagi sistitni postkoital (asal oyi sistiti) dan ajratish zaruratiga duch keladi. Oxirgisi ham tez-tez qaytalanadi va uzoq davom etishi mumkin, chunki doimiy patogen mikroflora kirib kelishi yoki tashqi jinsiy a’zolar tuzilishining patologiyasi sababi bartaraf etilmagan bo‘ladi.

Bemordan o‘z hayot tarzini, intim gigiyena xususiyatlarini batafsil tasvirlab berish talab etiladi, sistitning jinsiy aloqa va boshqa omillar bilan bog‘liqligini tahlil qilish kerak bo‘ladi. Shuningdek, bemor o‘z odatlari, simptomlari va ovqatlanish tartibi haqida hamma narsani eslab, shifokorga aytib berishi zarur. Ovqatlanish – intersistial sistitni davolash va oldini olishda muhim omildir. Shu sababli shifokordan hech narsani yashirmaslik kerak, uning maqsadi – uyaltirish emas, balki to‘g‘ri tashxis qo‘yish va kasallikni qanday davolashni aniqlashdir.

Shuningdek, mavjud patologiyalarni aniqlash uchun boshqa tor mutaxassislarning konsultatsiyasi ham kerak bo‘ladi.

Davolash

Interstitsial sistitni davolash

Interstitsial sistit uzoq va qiyin davolanadi. Terapiya dori vositalarini qabul qilishdan boshlanadi – tinchlantiruvchi va spazmolitiklar buyuriladi. Murakkab ta’sirga ega vositalar, masalan, o‘simlik asosidagi dori vositasi Kanefron^® N tavsiya etiladi. U siydik chiqishini rag‘batlantiradi, yallig‘lanishni kamaytiradi va antimikrob ta’sir ko‘rsatadi. Preparat ichish uchun tabletkalar yoki tomchilar shaklida mavjud.

Ko‘pincha ruhiy holatni to‘g‘rilash va bolalikdagi travmalar ustida ishlash uchun psixoterapiya zarur bo‘ladi. Psixolog yoki psixoterapevt bilan ishlash ayolni stress fonida sistitga olib keluvchi ichki to‘siqlar va salbiy stsenariylarni aniqlash va bartaraf etishga yordam beradi.

Mutaxassis dorilar buyurishi mumkin.

Davolashning asosiy usullaridan biri – siydik pufagini mashq qilishdir. Uning ma’nosi – hojatxonaga borish oralig‘ini asta-sekin oshirishdan iborat. Buning uchun ancha iroda va sabr kerak bo‘ladi. Ko‘proq samaraga erishish uchun, masalan, muhim diplomatik qabulda ekanligingizni tasavvur qiling, u yerdan chiqib ketish mumkin emas. Tasavvur oxirgi maqsadga e’tiborni qaratishga va kasallikdan chalg‘ishga yordam beradi.

Davolanish davomida kundalik yuritish kerak, unda kun davomida sodir bo‘lgan barcha voqealar, ularga bo‘lgan shaxsiy reaksiya, qancha va nima iste’mol qilingani (vaqti bilan) yozib boriladi.

Hatto eng yengil simptomlar ham qayd etilishi kerak, shunda keyinchalik ular bilan bog‘liqlikni tahlil qilish mumkin bo‘ladi.

Kundalik salbiy omillarning ta’sirini kamaytirish strategiyasini tanlashga yordam beradi. Masalan, achchiq ovqat yeganingizdan so‘ng simptomlar kuchayganini aniqladingiz – demak, bu mahsulotni ratsiondan chiqarish lozim.

Interstitsial sistitning oldini olish

Og‘riqli siydik pufagi sindromining oldini olishda qo‘zg‘atuvchi omillar ta’sirini kamaytirish juda muhim. Yuqorida aytilganidek, har bir ayolda ular individual bo‘ladi. Kuchayishni chaqiruvchi holatlar ta’sirini imkon qadar kamaytirish kerak. Shuningdek, noxush simptomlarni kuchaytiradigan oziq-ovqat va ichimliklar ratsiondan chiqarilishi lozim.

Psixolog emotsiyalarni ozod qilish va ularni ekologik tarzda – o‘ziga foyda va atrofdagilarga zarar yetkazmasdan – boshdan kechirishga o‘rgatadi. Bu mutaxassis bilan ishlash shuningdek psixologik barqarorlikni topish va salbiy ta’sirlarga sezuvchanlikni kamaytirishga yordam beradi.

Qayta kuchayish ehtimolini kamaytirish uchun o‘simlik dori vositasi Kanefron^® N kursi tavsiya etiladi. Uning to‘planuvchi effekti tufayli siydik pufagi tashqi ta’sirlarga nisbatan kamroq sezgir bo‘ladi va ortiqcha yallig‘lanishni kamaytiradi.

Zarur bo‘lsa, urolog boshqa profilaktika choralarini ham tavsiya qiladi. Kasallikning borishini nazorat qilish uchun shifokorga muntazam ravishda tashrif buyurishni unutmang.