Har bir ayol deyarli o‘tkir sistit — siydik pufagi shilliq qavatining yallig‘lanishi bilan to‘qnashib kelgan. Gemorragik shakli esa ancha kam uchraydi — holatlarning atigi 5–10 % ini tashkil etadi. Bu kasallik asoratlar xavfi yuqori bo‘lgani uchun yanada jiddiy e’tibor talab qiladi.

Gemorragik sistit rivojlanishining sabablari

Ushbu turdagi sistit siydik yo‘llaridan qon ajralishi bilan kechadi va ayollarda ancha tez-tez uchraydi. Boshqa turlarda siydikda qon bo‘lishi ham, bo‘lmasligi ham mumkin bo‘lsa, gemorragik sistitda qon har doim mavjud bo‘ladi.

Kasallik bir nechta sabablarga ko‘ra yuzaga keladi:

Ichak tayoqchasi (Escherichia coli) keltirib chiqargan bakterial infeksiya — gemorragik sistit stafilokokk yoki boshqa bakteriyalar bilan yuqtirilganda ancha kam uchraydi;

Virusli infeksiya: unga immunitet tanqisligi yoki autoimmun kasalliklar bilan og‘rigan bemorlar moyil bo‘ladi;

Onkologik kasalliklarni davolash jarayonida siydik pufagining radiatsion ta’siri;

Onkologik kasalliklarni davolashda buyurilgan ba’zi dorilarning nojo‘ya ta’siri;

Kichik tos a’zolarining jarrohlik amaliyotlari va jarohatlari.

Eng keng tarqalgan sabab — bakterial infeksiya. Ayollar uchun bu katta muammo, chunki ularning uretrasi qisqa va keng bo‘lib, patogen mikroflorani osonlik bilan siydik pufagiga o‘tkazadi. Shu sababli, ko‘plab hollarda ayollarda gemorragik sistit takrorlanuvchi kasallikka aylanadi.

Takroriy kasallanish xavfini kamaytirishga Canephron^® N o‘simlik preparati yordam berishi mumkin. Uning tarkibidagi dorivor o‘simliklar bakteriyalarning siydik pufagi devoriga yopishishini oldini oladi, ularni siydik bilan chiqarishga yordam beradi, shuningdek yallig‘lanishni kamaytiradi va takrorlanish xavfini pasaytiradi. Preparatni kurslar bo‘yicha qabul qilish mumkin. U to‘planma ta’sirga ega va odatlanishga olib kelmaydi.

Kasallikning tasnifi

Gemorragik sistit bir nechta belgilarga ko‘ra tasniflanadi. Paydo bo‘lish sababiga ko‘ra quyidagi turlarga ajratiladi:

Infeksion;

Radiatsion;

Dori vositalariga bog‘liq (medikamentoz);

Asosiy sababni aniqlash muhim, chunki keyingi davolash shundan kelib chiqadi.

Kasallikning erta shakli ham mavjud bo‘lib, u manba bilan aloqadan 2–3 kun o‘tib aniqlanadi, va kech shakli, bunda birinchi belgilari bir necha hafta, ba’zan esa bir necha oy o‘tib seziladi. Bu patogen mikroorganizmlar sababli yuzaga kelgan sistitlarga tegishli emas — infeksiya va kasallik belgilarining paydo bo‘lishi orasidagi vaqt juda qisqa bo‘ladi.

Ushbu turdagi gemorragik sistit to‘rtta shaklda kechishi mumkin:

Yengil — siydikda qon ko‘rinmaydi, faqat mikroskopik tekshiruv orqali aniqlanadi;

O‘rta og‘irlikdagi — siydikda qon hojatxona ziyorati paytida seziladi, odatda siydik chiqarish oxirida, va siydik rangi o‘zgarishi mumkin;

Og‘ir — siydik qizil yoki jigarrang tus oladi, unda qon qotishmalari ko‘rinadi;

Asoratli — darhol jarrohlik aralashuvini talab qiladi, chunki qon qotishmalari o‘z-o‘zidan chiqmaydi va siydik yo‘llarini to'sib qo‘yadi.

Aytilsa arziydiki, kasallikning yengil shaklida ham shifokorga murojaat qilish zarur. Vaqtida choralar ko‘rilsa, jiddiy asoratlarning oldi olinadi.

Gemorragik sistitning belgilari

Kasallik birinchi belgilardan so‘ng boshqalar bilan adashtirilmaydi. Barcha sistit turlari bir-biriga o‘xshash bo‘lib, simptomlari xilma-xillik bilan ajralib turmaydi.

Gemorragik sistitni quyidagicha aniqlash mumkin:

Tez-tez hojatga borish istagi;

Siydik kam ajraladi, shu bilan birga siydik pufagi to‘lgandek his qilinadi;

Siydik chiqarish oxirida kesilish hissi va qorin pastki qismida tortishuvchi og‘riqlar seziladi;

Siydikda qon izlari ko‘rinadi, siydik rangi o‘zgarishi mumkin, ba’zan qon qotishmalari ham seziladi.

Avval aytilganidek, siydikdagi qon har doim ko‘z bilan ko‘rinavermaydi. Ba’zan ajralmalar odatiy rangda bo‘lib, normal ko‘rinadi, ammo mikroskopik tekshiruvda qizil qon hujayralari (eritrotsitlar) mavjudligi aniqlanadi.

Ehtimoliy asoratlar

Asoratlar davolash kechiktirilganda yuzaga kelishi mumkin. Agar gemorragik sistit og‘ir yoki asoratli shaklda kechsa, turli to‘siqlar paydo bo‘lish xavfi mavjud. Shuningdek, siydik pufagidagi bakteriyalar buyrakka ko‘tarilib, pielonefrit — buyrak yallig‘lanishi rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Tibbiy yordam olmaslik esa buyrakni yo‘qotish yoki siydik pufagida murakkab patologiyalar paydo bo‘lishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Virusli infektsiyalar mos davolashsiz rivojlanib, hatto kasallikning yengil shaklida ham asoratlar keltirib chiqarishi mumkin. Viruslar to‘qimalarga kirib, yangi hududlarni egallaydi, bu esa bakterial infektsiya uchun yo‘l ochadi va kasallikning doimiy takrorlanishiga sabab bo‘ladi. Yallig‘lanish kuchayib, yuqoriga — buyrak tomon tarqalishi mumkin. Siydik pufagi esa qaytarilmas o‘zgarishlar xavfi ostida qoladi.

Shuningdek, uzoq davom etgan qon yo‘qotish sababli anemiya rivojlanishi mumkin, uni ham davolash zarur, aks holda u organizmning umumiy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

Diagnostika

Gemorragik sistitni aniqlash uchun kompleks diagnostika zarur. Avvalo shifokor bemorni so‘rab chiqadi, shikoyatlari, kasallik tarixi va boshqa kerakli ma’lumotlarni aniqlaydi. Albatta, qaysi dorilar qabul qilinganligi, qachon kasallanganingiz, radiatsion terapiya o‘tkazilganligi yoki jarrohlik amaliyotlari bo‘lganligi eslash kerak bo‘ladi.

Shifokorga surunkali kasalliklar, xususan, immunitet tizimi bilan bog‘liq muammolar mavjudligini aytish muhim. Shuningdek, ginekologik patologiyalar, hatto ilgari davolanganlari ham aytilish zarur.

Keyin shifokor zarur tekshiruvlarga yo‘naltiradi. Laboratoriya tekshiruvlar odatda siydik tahlili, Nechiporenko bo‘yicha test, qon tahlili va patogen mikroflorani aniqlash uchun bakteriologik urug‘likni o‘z ichiga oladi.

Instrumental tekshiruvlar yallig‘lanish markazlarini aniqroq aniqlashga yordam beradi va boshqa organlar patologik jarayonga jalb qilinganini ko‘rsatadi. Gemorragik sistitda quyidagilar buyuriladi:

Buyrak va siydik pufagini ultratovush tekshiruvi (UZI) — uning tuzilishini aniqlash, qon qotishmalarini ko‘rish va buyraklarning holatini tekshirish uchun;

KT (kompyuter tomografiyasi) — ba’zan shifokor tomonidan qo‘shimcha ma’lumot olish uchun tavsiya qilinadi;

Sistoskopiya — nisbatan kam qo‘llaniladi, asosan kasallik uzoq davom etganda va turli davolash usullaridan natija bo‘lmaganda: bu tekshiruvda siydik pufagiga endoskop kiritiladi, shilliq qavatni vizual baholash, tomirlar o‘tuvchanligini tekshirish va to‘qima namunasini biopsiya uchun olish imkonini beradi.

Shubhali o‘sma jarayoni bo‘lganda boshqa tekshiruvlar ham zarur bo‘lishi mumkin.
Ayollar uchun ginekolog ko‘rigidan o‘tish zarur, kasalliklarni istisno qilish maqsadida. Ehtimol shifokor to‘liq tekshiruv o‘tkazib, xulosa beradi, shu xulosa bilan urologga qaytib, davolash buyurmalari olinadi.

Gemorragik sistitni davolash

Yengil shakl maxsus davolashni talab qilmaydi va bemor ambulator tarzda terapiya olishi mumkin. Og‘ir shaklda, ayniqsa asoratlar qo‘shilgan hollarda, bemor urologiya bo‘limiga yotqizilib, doimiy nazorat ostida davolanishi kerak. Eng og‘ir hollarda hatto siydik pufagida jarrohlik aralashuvi ham talab qilinishi mumkin.

Agar kasallik shakli og‘ir bo‘lmasa, shifokorlar konservativ terapiya bilan cheklanishadi. Sistit sababi 90 % hollarda bakterial infeksiya bo‘lganligi sababli, birinchi navbatda bemorga antibiotiklar kursi buyuriladi. Shuningdek, shifokor uroseptiklar, yallig‘lanishga qarshi vositalar va og‘riqni kamaytiruvchi preparatlarni tavsiya qilishi mumkin.

Turli turdagi sistitlarni kompleks davolash doirasida ko‘pincha Kanephron^® N o‘simlik preparati buyuriladi. U yumshoq diuretik ta’sirga ega, yallig‘lanishni kamaytirishga va og‘riq sindromini yengillashtirishga yordam beradi. Preparat antibiotiklar bilan mos keladi va ularning ta’sirini samarali to‘ldiradi.

__Kanephron^® N ikki dorivor shaklda chiqariladi:

Tabletka va ichish uchun tomchilar shaklida. Tomchilarni bolalarga 1 yoshdan boshlab berish mumkin.

Gemorragik sistitni fizioterapevtik davolash ham yaxshi natija beradi. Shifokor mos protseduralar va kurs davomiyligini belgilaydi.

Davolash maxsus dietaga rioya qilishni nazarda tutadi. Menyudan achchiq va ziravorli taomlar hamda spirtli ichimliklar chiqariladi. Umuman olganda, siydik pufagining shikastlangan shilliq qavatini yanada tirnash xususiyati berishi mumkin bo‘lgan barcha mahsulotlar va ichimliklardan voz kechish kerak.

Ovqatni bug‘da pishirish yoki qaynatilgan holda iste’mol qilish afzalroq, qovurish va pishirish ruxsat etiladi, lekin qobig‘i qizarguncha emas. Dietaga faqat davolanish davrida emas, balki sog‘aygandan so‘ng ham biroz vaqt rioya qilish kerak, shunda siydik pufagining shilliq qavati to‘liq tiklanadi.

Sistit bilan og‘rigan bemorlar ko‘p suyuqlik ichishi kerak. Eng afzal variant — toza suv, kompot yoki nordon bo‘lmagan meva-sharbati. Choyni kuchsizroq qilib tayyorlash tavsiya etiladi, kofe iste’molini esa vaqtincha cheklash kerak.

Prognoz va profilaktika

O‘tkir gemorragik sistitda prognoz odatda ijobiy bo‘ladi. Agar shifokor tavsiyalariga rioya qilinsa, kasallik asoratsiz o‘tadi.

Davolashga bakterial bo‘lmagan turdagi kasalliklar ko‘proq qiyinchilik tug‘diradi. Kurs uzoqroq davom etadi, ammo sog‘ayish mumkin.

Kasallik takrorlanmasligi uchun shifokor tavsiyalariga rioya qilish va yallig‘lanishlarning oldini olish uchun oddiy profilaktik choralarni amalga oshirish zarur. Kun tartibiga piyoda sayrlarni kiritish foydali bo‘ladi.

Ushbu maqola faqat ma’lumot berish maqsadida yozilgan bo‘lib, o‘z-o‘zini tashxislash yoki davolashga chaqirmaydi. Kasallik belgilari paydo bo‘lsa, shifokorga murojaat qiling.

Adabiyotlar ro‘yxati

Urologiya. Rossiya klinik tavsiyalari / tahririyat: Yu. G. Alyaev, P. V. Glybochko, D. Yu. Pushkary. — M.: «Medforum», 2017.
Trukhan D. I., Filimonov S. N., Tarasova L. V. Buyrak va siydik yo‘llarining asosiy kasalliklari: klinika, diagnostika va davolash. — Novokuznetsk: «Poligrafist», 2014.
Sinyakova L. A., Loran O. B., Kosova I. V., Kolbasov D. N., Nezovibatko Ya. I. Ayollarda gemorragik tsistit: diagnostika va davolash // Eksperimental va klinik urologiya. — 2020. — № 13 (5). — B. 92—98.