Ko‘pgina qizlarga shunday so‘zlarni eshitish nasib etgan bo‘lsa kerak: “Pufakni sovutib qo‘yma”, “Kalta yubkada yurma – shamollaysan”. Haqiqatan ham, ba’zi hollarda ayollar siydik pufagi infeksiyasi – ya’ni sistit belgilari bilan to‘qnash kelishgan. Bunday hollarda bu kasallikning ayni ko‘rinishini kuzatish mumkin.

Natijada, “sistit sovuqdan kelib chiqadi” degan qat’iy ishonch shakllangan. Ayol o‘zida noxush alomatlarni sezganidan so‘ng, darhol oyoqlarini yoki boshqa biror joyini sovuq oldirganmi, deb o‘ylay boshlaydi. Ko‘pchilik boshqa sabablarni hisobga ham olmaydi. Rostdan ham sovuq qotish sistitga olib keladimi? Keling, buni aniqlab olamiz.

Sistit nima?

“Sistit” deb ataluvchi kasallik deyarli har bir ayolga tanish. Bu bejiz emas: ayollarning 50 foizi hayotida hech bo‘lmaganda bir marta bu kasallikka chalingan, ulardan 60 foizi esa uni surunkali shaklda boshidan o‘tkazmoqda.

Erkaklar esa bu nozik muammoni deyarli bilishmaydi: kuchli jins vakillarining atigi 1–2 foizi sistitga duch kelgan. Bunday farq erkaklar va ayollarning tanasi tuzilishi bilan bog‘liq.

Erkaklarda siydik chiqaruv kanali (uretra) uzun, tor va boshqa fiziologik teshiklardan alohida joylashgan. Shu sababli infeksiyalarga bu yo‘ldan o‘tish juda qiyin bo‘ladi. Ayollarda esa uretra kalta va keng bo‘lib, g‘ovak tuzilishga ega – turli bakteriyalar uchun ayni jannat. U ayollarda qin va to‘g‘ri ichak og‘ziga juda yaqin joylashgan, bu esa zararli mikroorganizmlarning o‘tishini osonlashtiradi.

Sistit – bu siydik pufagi shilliq qavatining yallig‘lanishi. Kasallikning asosiy sababchilari bakteriyalardir, ularning 70 foizini to‘g‘ri ichakdan kiruvchi ichak tayoqchasi tashkil etadi.

Siydikda himoya xususiyati yo‘q, shuning uchun bakteriyalar hech qanday qarshiliksiz yuqoriga ko‘tarilib, pufakda kuchli yallig‘lanishni keltirib chiqaradi.

Sovuq qotishdan sistit bo‘lishi mumkinmi?

Ko‘plab ayollar shunday deya javob berishadi: aynan sovuq qotgandan so‘ng sistit belgilari paydo bo‘lgan. Hatto ayrimlar simptomlar necha kundan keyin namoyon bo‘lishini aniq bilishadi.

Bu fikr bir jihatdan to‘g‘ri, boshqa tomondan noto‘g‘ri. Avval aytib o‘tganimizdek, sistitning tabiatida bakterial infeksiya yotadi. Sovuq qotish esa bu yerda faqat bilvosita rol o‘ynaydi. Demak, kasallik to‘g‘ridan-to‘g‘ri sovuqdan kelib chiqmaydi.

Ammo, ayollar to‘g‘ri ta’kidlaganidek, sistit ko‘pincha oyoqlar yoki tananing boshqa qismlari sovuqda qolgach paydo bo‘ladi. Shifokorlar bu holatni quyidagicha izohlashadi: sovuq qotish organizm uchun stressdir. Stress esa immunitetni keskin pasaytiradi. Agar bakteriyalar allaqachon uretraga kirib bo‘lgan bo‘lsa, sovuq qotish ularni to‘xtatadigan himoyani ham susaytiradi. Natijada sistit yuzaga keladi.

Shuni aytish kerakki, infeksiya har doim yuqoriga qarab emas, ba’zida yuqoridan pastga qarab – masalan, kasallangan buyraklardan ham tushib keladi.

Sistitning alomatlari va davolanishi

Sistit simptomlari sovuq qotgan-qotmaganiga bog‘liq emas. Eng ko‘p uchraydigan belgilarga quyidagilar kiradi:

• Siydik chiqarish vaqtida kuydiruvchi og‘riq;
• Siydik ajratish istagining tez-tez kelishi;
• Siydik chiqarishda og‘riq, ba’zida siydikda qizil qon izlari;
• Pufak to‘la degan his, ammo siydik chiqarish muvaffaqiyatsiz bo‘ladi;
• Pastki qorin sohasida og‘riq;
• Siydikning hidi va rangi o‘zgaradi.

Umumiy holat qoniqarli bo‘lishi mumkin, tana harorati ko‘tarilmaydi yoki faqat biroz ko‘tariladi. Shunga qaramasdan, og‘riq kuchli bo‘lsa-da, bemor ko‘pincha o‘zini “hali to‘liq kasal emasman” deb hisoblaydi va shifokorga murojaat qilmaydi. Bu juda noto‘g‘ri.

Sistit har qanday holatda ham davolanishi kerak. Ayniqsa, u surunkali shaklga o‘tmasligi uchun. Zararli bakteriyalar nafaqat bostirilishi, balki butkul yo‘q qilinishi lozim, shundagina ular qayta zarar keltira olmaydi.

Shuning uchun, sistitni (ko‘pchilik o‘ylaganidek, sovuq qotish oqibatlarini emas) davolashda ko‘pincha antibiotiklar qo‘llaniladi. Antibakterial davolash kursi kasallik og‘irligi va bemor holatiga qarab belgilanadi – odatda 3 dan 7 kungacha davom etadi.

Shifokor tavsiyasi bilan fizioterapiya usullari ham qo‘llanilishi mumkin. Bu usullarning qo‘llanilishi bir qancha omillarga bog‘liq bo‘ladi.

Bemorni og‘riq va noqulayliklardan xalos etish ham muhim. Kuchli og‘riqlar bo‘lsa, og‘riq qoldiruvchi dorilar buyuriladi. Kasallikni samarali davolash va antibiotiklar ta’sirini kuchaytirish uchun shifokorlar ko‘pincha Kanefron^® N preparatini tavsiya etishadi. Bu kompleks ta’sirli o‘simlik preparati bo‘lib, o‘tkir va qaytalanib turuvchi sistit holatlarini davolashda samaradorligini isbotlagan. U antiseptik, yallig‘lanishga qarshi va spazmolitik xususiyatlarga ega bo‘lib, sistitga barcha tomondan zarba beradi. Kasallikga hech qanday imkoniyat qoldirmaydi.
Kanephron^® N bir yoshdan katta bolalar va kattalar uchun ruxsat etilgan. Ichish uchun tomchi va tabletka ko‘rinishlarida mavjud.

Sistitning oldini olish

Sog‘aygandan so‘ng bemor xotirjam bo‘lishi kerak emas. Kasallik qaytalanmasligi va muntazam ravishda takrorlanmasligi uchun profilaktik choralarni ko‘rish shart. Quyidagi tavsiyalarga qat’iy amal qilish kerak:

• Sovuq qotmaslik va sovuq suvda yuvinmaslik. Garchi kasallik bevosita sovuq bilan bog‘liq bo‘lmasa ham, unga ortiqcha sabab yaratmaslik lozim. Ayniqsa, mikroorganizmlarga boy muhitga ega turg‘un suv havzalarida cho‘milishdan tiyilish kerak.
• Suv ichish rejimiga rioya qilish. Kuniga kamida 1,5 litr sof, gazsiz suv, choy, sharbat yoki mors ichish kerak. Shirin gazli ichimliklar va nordon morslar tavsiya etilmaydi.
• To‘g‘ri ovqatlanish. Ratsiondagi zararli mahsulotlar (achchiq, ziravorli ovqatlar) umumiy hajmning 20 foizidan oshmasligi kerak. Siydik pufagi unga tushgan har qanday ta’sirga sezgir.
• Zararli odatlardan voz kechish. Spirtli ichimliklar va tamakidan voz kechish kasallikning qaytalanishining oldini olishga yordam beradi.

Agar ayolda sovuq qotishdan sistit allaqachon kuzatilgan bo‘lsa, u holda hech bo‘lmaganda yiliga bir marta urolog ko‘rigidan o‘tishi kerak. Chunki organizmda yashirinib yotgan mikroorganizmlar avvaliga o‘zini namoyon qilmasligi mumkin, lekin keyinchalik zarar keltiradi. Ularni vaqtida zarar yetkazmasidan oldin aniqlash zarur.